Życiorys zapomnianego polskiego rzeźbiarza Franciszka Masiaka (1906-1993)
Franciszek Masiak w młodych latach szybko znalazł się w trudnych warunkach materialnych, gdyż mając 12 lat nie miał już obojga rodziców.
Ukończył Szkołę Rzemieślnicza w Warszawie jako czeladnik snycerski oraz Szkołę Sztuk Zdobniczych, a następnie rozpoczął studia na Warszawskiej ASP w Warszawie na Wydziale Rzeźby. Po ukończeniu absolutorium w 1934 roku – otrzymał stypendium na studia w Italii i Francji.
ASP w Warszawie ukończył w 1938 roku z nagrodą dla dyplomantów.
W okresie 1935-1939 był st. asystentem na ASP prowadząc zajęcia w Pracowni Technik Metalowych z prof. Mieczysławem Kotarbińskim.
Do roku 1939 brał udział w szeregu wystawach krajowych (np. 1933 r. Wystawa pięciu Stowarzyszeń artystycznych w Instytucie Propagandy Sztuki I.P.S) i zagranicznych (1936 - Wystawa Olimpijska – wyróżnienie)
1937r. – Paryż – wystawa międzynarodowa – srebrny medal
1939r. – Nowy York – wystawa międzynarodowa – srebrny medal
oraz w czterech konkursach uzyskując szereg nagród (np. w konkursie na temat „Dziecko polskie w sztuce 1938 – I nagroda).
Rzeźba „Polonia” z pawilonu polskiego na Międzynarodowej Wystawie Paryskiej, kuta w blasze miedzianej – zachowała się i stoi na Gubałówce w Zakopanem.
Oprócz rzeźb wykonanych w różnych materiałach, interesował się zawsze rzeźba pomnikową, monumentalną.
W 1935 r. został zrealizowany pomnik poległych w Chełmie Lubelskim.
W 1938 r. uzyskał I nagrodę w konkursie zamkniętym na pomnik ks. Piotra skargi w Grójcu, a projekt przeznaczony został do realizacji, wykonanie której uniemożliwił wybuch wojny.
W roku 1939r. – została również zrealizowana rzeźba Polonia „Na Straży” przed Gmachem Banku Polskiego w Chojnicach. Niestety żadna z tych realizacji nie przetrwała zawieruchy wojennej.
Z prac wykonanych do 1939 roku – również prawie nic nie pozostało.
Rzeźba „Robotnik” w czarnym dębie została spalona w czasie pożaru w J.P.S.
Rzeźby nagrodzone I nagrodą na Ogólnopolskim konkursie „Dziecko polskie w sztuce” - zostały w roku 1939 – wysłane jako eksponaty na Międzynarodową Wystawę w Nowym Yorku i na skutek wybuchu wojny nie wróciły do kraju, a po zamknięciu wystawy zostały zdeponowane w Muzeum polskim w Chicago i pomimo wieloletnich starań nie zostały do dziś zwrócone.
Rzeźba - „Dziecko Siedzące” - czarny granit
Rzeźba - „Dziecko Idące” - czerwony granit
OKUPACJA
Wybuch wojny w 1939 roku przerwał pracę rzeźbiarza w A.S.P został zmuszony do podejmowania różnych prac zarobkowych, jako robotnik fizyczny, np. w Miejskim Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji, bądź jako szklarz i.t.p.
Jednocześnie podczas okupacji prowadził zajęcia plastyczne w świetlicach robotniczych, współpracując z kol. Wandą Telakowską.
W tym okresie wykonał rzeźby z których zaledwie nieliczne się zachowały (i po wyzwoleniu były eksponowane na jednej z pierwszych wystaw w Muzeum Narodowym w 1946 r).
Po upadku Powstania Warszawskiegopracował jako cyzler i magazynier w Hucie Szkła w Ożarowie, a następnie jako pracownik fizyczny w młynie koło Wolborza.
Po powrocie do zburzonej, wyzwolonej Warszawy, gdy wskrzeszało się uczelnię A.S.P. został powołany na stanowisko zastępcy Profesora w pracowni Rzeźby Monumentalnej Warszawskiej A.S.P. - w organizowaniu której brał żywy udział. Stanowisko to zajmował do roku 1950 włącznie, to jest do czasu, w którym z powodu złego stanu zdrowia musiał zrezygnować z pracy w A.S.P.
W czasie działalności artystycznej po wyzwoleniu brał liczny udział w szeregu wystaw krajowych – 1946, 1948 (Wystawa ziem Odzyskanych we Wrocławiu) 1958-1959, 1960, 1961, 1962, 1964, 1970, 1971, 1972 oraz zagranicznych: 1964 Międzynarodowa wystawa w Monaco – Grand Prix – dla grupy polskiej, 1965 - Wystawa Państw Nadbałtyckich w Rostock, wystawa pokonkursowa w Genewie w 100-lecie Międz. Unii Telekomunikacyjnej – wyróżnienie, 1971-1972 Wystawa Rzeźby Pomnikowej Monumentalnej w Polsce Ludowej – Warszawa, Wrocław, Berlin, Moskwa, Rzym.
W 1973r. – sześć prac wytypowanych na Wystawę Międzynarodową „Sport w Sztukach pięknych” - Madryt.
Od 1946 r. brał udział w ponad 20 konkursach na pomniki, w tym w czterech międzynarodowych. (Pozostałe to ogólnopolskie mieszane, bądź zamknięte) uzyskując wiele nagród 3- pierwsze, 2- drugie, 2- trzecie, 8 wyróżnień oraz 2 realizacje pomnikowe na podstawie na podstawie konkursów.
Miedzy innymi konkursy:
w 1948 r. - brał udział w konkursie na rozwiązanie plastyczne w b. katowni przy Alei Szucha w Warszawie – uzyskując I nagrodę za rzeźbę „Pieta”
w 1949 r. - w konkursie na rozwiązanie plastyczne miejsc straceń - 2 wyróżnienia
w 1952 r. - w konkursie na pomnik „Ku pamięci ofiarom Oświęcimia – Brzezinki” - wyróżnienie za kompozycję rzeźbiarską „Sąd matek”
w 1955 r. - w konkursie zamkniętym na opracowanie plastyczne Gmachu Rady Państwa – cykl rzeźb p.t. „Dyskusje”, projekty wybrane do realizacji
w 1958 r. - w Międzynarodowym Konkursie na Pomnik Bohaterów Warszawy – II nagroda (I etap) w II etapie 1959 r. - wyróżnienie I stopnia
w 1958 r. - w konkursie na rzeźbę sportową z okazji XV-lecia Wojska Polskiego, za rzeźbę „Hokeiści” - II nagroda
w 1964 r. - w konkursie „Człowiek i praca” - wyróżnienie za płaskorzeźbę „Odbudowa”
w 1964 r. - w Konkursie na Wystawie w Monaco, Grand Prix – dla grupy polskiej
w 1965 r. - w Międzynarodowym Konkursie na projekt pomnika z okazji 100-lecia Unii Telekomunikacyjnej w Genewie – wyróżnienie
w 1967 r. - w konkursie zamkniętym na projekt pomnik dla Bydgoszczy. Projekt wytypowany do realizacji i zrealizowany w 1969 r.
w 1968 r. - w konkursie na pomnik Janusza Kusocińskiego w Warszawie – III nagroda
w 1970 r. - w konkursie zamkniętym, na organizowanym przez Redakcję „Życie i Myśl” z okazji XXV rocznicy „Powrotu do Macierzy Ziem Zachodnich i Północnych i wznowienia na nich polskiej administracji kościelnej” - III nagroda za rzeźbę „Św. Wojciecha” i wyróżnienie za rzeźbę „Nowe Pokolenie” oraz brał udział w szeregu innych konkursach, nie wymienionych.
Przez wszystkie te lata pracy od 1945 r. - udzielał się w pracach społecznych.
W Z.P.A.P. - jako członek szeregu komisji, bądź przewodniczący Sekcji Rzeźby i Członek Prezydium Zarządu Gł. Z.P.A.P.
Współpracował z Ministerstwem Kultury i Sztuki i szeregiem Instytucji związanych z dziedziną sztuki – w komisji do Wystaw i Targów Krajowych i Zagranicznych przy Radzie Ministrów, z Instytutem Wzornictwa przemysłowego, C.P.L. i A. z P.S.P. (jako rzeczoznawca).
Gdy sam nie zgłaszał swojego uczestnictwa w konkursach – brał wielokrotnie udział w licznych komisjach zatwierdzania i oceny projektów pomników oraz jako członek Jury wystaw i konkursów np. w komisjach sędziowskich dla zatwierdzenia szeregu pomników – Pomnika Wdzięczności dla Armii Radzieckiej w Sosnowcu, Pomnika Grunwaldzkiego, Pomnika Adama Mickiewicza w Poznaniu. Rozwiązania plastycznego Cmentarza Żołnierzy Radzieckich w Warszawie, rzeźb prof. L. Nitchsowej i prof. Horno-Popławskiego przy P.K i N. pomnika Przemysława w Poznaniu, pomnika Mieszka I i Bolesława Chrobrego w Gnieźnie, Ofiar Zagłady w Majdanku i szeregu innych.
W 1973 r. - zobowiązał się wziąć udział w pracach Jury Ogólnopolskiej Wystawy z okazji XX-lecia Ludowego Wojska Polskiego oraz udział w pracach Jury w Org. Polskim konkursie na rzeźbę dla Światowej Rady Pokoju.
Zgłosił również swoja pomoc w pracach przy odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie – poprzez projektowanie w czynie społecznym godła państwa na wieży zegarowej.
REALIZACJE:
1. Pomniczek na miejscu straceń przy ul. Radzymińskiej w warszawie w 1948 roku
2. Pomnik Walki i Męczeństwa Ziemi Bydgoskiej 1969 rok
3. Pomnik ku czci pomordowanych Polaków ziemi Sępolińskiej – ofiar Hitleryzmu 1969 r. w Sępólnie Krajeńskim.
Uzyskał od 1945 roku – następujące stypendia na wyjazd za granicę:
w 1956 r. wyjazd do Drezna z okazji 700-lecia istnienia miasta i oraz uroczystego otwarcia Galerii (M.K.S.) delegacje,
w 1957 r. - do Italii
w 1966 r. - do Jugosławii
oraz cztery stypendia twórcze w roku 1956, 1962, 1967 i 1968.
Prywatne indywidualne wyjazdy za granicę:
do Bułgarii, do Belgii 1958 r. - Expo i do Szwajcarii w 1966 roku
Nagrody i odznaczenia od 1945 roku:
1. 1955 r. - Medal X-lecia
2. 1955 r. - Złoty Krzyż zasługi
3. 1961 r. - Nagroda II stopnia Ministra Kultury i Sztuki w XV-lecie P.R.L.
4. 1965 r. - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki w XX-lecie P.R.L.
5. 1972 r. - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
UDZIAŁ W WYSTAWACH:
1933 r. - Wystawa 5 stowarzyszeń artystycznych – Formy Ładu, Rytu, Szkoły Warszawskiej, Bractwa św. Łukasza – Instytut Propagandy Sztuki
1936 r. - Wystawa Instytutu Propagandy Sztuki „Sport w Sztuce’
1936 r. - Wystawa Olimpijska w Berlinie – wyróżnienie
1937 r. - wystawa w Paryżu – srebrny medal
1938 r. X Salon Rzeźby I.P.S.
1939 r. - Międzynarodowa Wystawa w Nowym Yorku
1946 r. - Salon Wiosenny w Muzeum Narodowym w Warszawie
1948 r. - Wystawa „Ziem Odzyskanych” we Wrocławiu
1952 r. - Ogólnopolska Wystawa Plastyki w Zachęcie
1958-59 r. - Rzeźba Warszawska 1945-1958 r. w Zachęcie
1959 r. - Warszawa w Sztuce Współczesnej – Muzeum Historyczne
1960 r. - Wystawa „Rzeźba Polska”
1961 r. - Ogólnopolska Wystawa: Polskie dzieło plastyczne w XV-lecie P.R.L. w Muzeum Narodowym w Warszawie
1964 r. - Międzynarodowa Wystawa – Konkurs w Monaco
1964 r. - wystawa „Człowiek i Praca w Polsce Ludowej
1965 r. - Wystawa Okręgu Warszawskiego – Zachęta
1965 r. - Wystawa prac nagrodzonych w Monaco – Galeria Sztuki Współczesnej
1965 r. - Międzynarodowa Wystawa Sztuki Krajów Nadbałtyckich – Rostock
NAGRODY i WYRÓŻNIENIA:
1936 r – wyróżnienie za rzeźbę na Wystawie olimpijskiej w Berlinie
1937 r. - Srebrny medal na Międzynarodowej wystawie w Paryżu
1938 r. - I nagroda na ogólnopolskim konkursie na rzeźbę „Dziecko idące” (granit)
1938 r. - I nagroda na konkursie za projekt pomnika ks. Piotra Skargi w Grójcu
1939 r. - III nagroda na ogólnopolskim konkursie na rozwiązanie plastyczne sali Dworca Głównego w Warszawie (zespół 3 osobowy)
1948 r. - I nagroda w konkursie na temat Muzeum Martyrologii przy Al. Szucha w W-wie, za rzeźbę „Pieta” w rozwiązaniu plastycznym (zespół 3 osobowy)
1952 r. - wyróżnienie w konkursie - Pamięci Ofiar Oświęcimia-Brzezinki za projekt pomnika „Sąd Matek”
1858 r. - II nagroda w konkursie Międzynarodowym na projekt pomnika Bohaterów Warszawy
Wyróżnienie I stopnia na konkursie II etapu na projekt pomnika Bohaterów Warszawy
1961 r. - Nagroda II stopnia Ministra Kultury i Sztuki na wystawie Polskie Dzieło Plastyczne w XV-leciu PRL
1964 r. - Międzynarodowa wystawa w Monaco Grand Prix dla zespołu polskiego
1965 r. - udział w międzynarodowym konkursie na projekt pomnika w Genewie z okazji 100-lecia Unii Telekomunikacyjnej (UIT) wyróżnienie
1968 r. - III nagroda w konkursie na projekt pomnika Janusza Kusocińskiego w Warszawie
1967 r. - I nagroda w zamkniętym konkursie na pomnik Walki i Męczeństwa w Bydgoszczy
1978 r. - Nagroda w medalierstwie na wystawie Artyści Warszawy w Międzynarodowym Roku Dziecka
1970 r. - III nagroda za rzeźbę „Św. Wojciech” i wyróżnienie za rzeźbę „Nowe Pokolenie” w konkursie zorganizowanym przez redakcję „Życie i Myśl” i Veritas z okazji 25 lecia powrotu do Macierzy Ziem Zachodnich i Północnych
Link do filmu z medalami (odlewami) wykonanymi przez Franciszka Masiaka:
https://www.youtube.com/watch?v=hKiL0xCUeBA
Link do filmu z projektami gipsowymi inwalidów wojennych:
https://www.youtube.com/watch?v=jsWnxpxxCy4&t=9s
Wybitny polski rzeźbiarz Franciszek Masiak – zapomniany
http://ewinia-nowyekran-pl.neon24.org/post/151605,wybitny-polski-rzezbiarz-franciszek-masiak-zapomniany
ewinia